सूर्य - ९

सौर किरीट हे सूर्याच्या सगळ्यात बाहेरचे आवरण. आपल्याला दिसतो तो पसारा सूर्याच्या व्यासाच्या दीडपट, दुप्पट असू शकतो. पण त्याचा न दिसणारा, तरीही जाणवणारा पसाराही खूप आहे. सूर्याच्या या मुकुटाचे तापमान सौर पृष्ठभागाच्या तापमानापेक्षा २०० पटीनेही जास्त असू शकते. सूर्याच्या पृष्ठभागाचे तापमान ५८०० केल्व्हीन आहे; किरीटाचे तापमान एक-सव्वालाख केल्व्हीन एवढे असते. पण तरीही हे तापमान 'जाणवत' नाही कारण सौर किरीटाची घनता पृष्ठभागापेक्षा खूपच कमी, म्हणजे पृष्ठभागाच्या घनतेच्या 10⁻¹² (०.००००००००००१) पट एवढी आहे. त्यामुळेच सूर्याचा पृष्ठभाग झाकल्याशिवाय सौर किरीट दिसू शकत नाही. सौर किरीटाचे तापमान एवढे जास्त का याचं समाधानकारक उत्तर अजूनपर्यंत मिळालेलं नाही. पण हा सर्व चुंबकीय क्षेत्राचा खेळ आहे यावर शास्त्रज्ञांमधे एकवाक्यता आहे.

सौर किरीट सूर्याभोवती नेहेमीच एकसमान आकारात पसरलेला नसतो. जेव्हा सूर्याचे चुंबकीय क्षेत्र सर्वात जास्त प्रभावी असते तेव्हा किरिट विषुववृत्तीय आणि ध्रुवीय प्रदेशात साधारणतः एकसमान पसरलेला असतो. (डावीकडचे चित्र पहा.) तरिही जिथे सगळ्यात जास्त सौर डाग असतात तिथे सौर किरीट सगळ्यात मोठा दिसतो. जेव्हा चुंबकीय क्षेत्र शांत असते तेव्हा सौर किरीट साधारणपणे विषुववृत्तीय भागापुरताच असतो आणि ध्रुवीय प्रदेशात 'किरीटातली भोकं' किंवा करोनल होल्स असतात. उजवीकडच्या चित्रात अशाच प्रकारचा किरीट दाखवला आहे. या चित्रात पाहिल्यावर समजेल की त्या काळात सूर्याचे चुंबकीय ध्रुव ईशान्य-नैऋत्य असे होते तर चुंबकीय विषुववृत्त आग्नेय-वायव्य असे होते. चुंबकीय आणि भौगोलिक ध्रुव (आणि विषुववृत्त) एकमेकांशी समांतर असेलच असे नाही.