सूर्य - ११

सौर वारे म्हणजे सूर्याच्या बाह्य वातावरणातून बाहेर पडणारे भारीत कण आणि वायूंचे मिश्रण. या वार्‍यांमधे मुख्यत्त्वे करून इलेक्ट्रॉन आणि प्रोट्रॉन्स असतात. इलेक्ट्रॉन आणि प्रोटॉन्स हे दोन कण अणूमधे सापडतात. इलेक्ट्रॉन हा मूलभूत कण आहे, म्हणजे इलेक्ट्रॉनचे आणखी तुकडे होऊ शकत नाहीत. त्यावर ऋण भार असतो.तर प्रोटॉन हा धनभारीत कण अणूकेंद्रकात सापडतो, ज्याचे तीन क्वार्क्समधे तुकडे होऊ शकतात. क्वार्क्सचे आणखी छोटे तुकडे होऊ शकत नाहीत. हायड्रोजन वायूच्या अणूकेंद्रकात फक्त एक प्रोटॉन असतो, आणि त्याच्याबाहेर एक इलेक्ट्रॉन फिरत असतो. हायड्रोजन अणूतला इलेक्ट्रॉन वेगळा केला, म्हणजेच हायड्रोजनचे आयनीभवन केले तर हायड्रोजनचे अणूकेंद्र म्हणजे फक्त एक प्रोटॉन शिल्लक रहातो. सूर्याचा जवळजवळ पाऊण हिस्सा हायड्रोजन आहे आणि सूर्यात प्रचंड ऊर्जा निर्मिती होत असल्यामुळे सूर्यात प्रचंड प्रमाणात प्रोटॉन्स आणि इलेक्ट्रॉन्स सापडतात.

सूर्यातून बाहेर पडणार्‍या या कणांची ऊर्जा १० ते १०० इलेक्ट्रॉन व्होल्ट होऊ शकते. १ इलेक्ट्रॉन व्होल्ट ही ऊर्जा आपल्या नेहेमीच्या व्यवहारात खूप कमी म्हणावी लागेल. तीनावर एकोणीस शून्य दिली असता जेवढे इलेक्ट्रॉन व्होल्ट्स होतील तेवढी ऊर्जा म्हणजे एक कॅलरी. सामान्य मोठ्या माणसासाठी एका दिवसात १५०० ते २५०० कॅलरीज एवढी ऊर्जा आवश्यक असते. पण या अतिशय छोट्या कणांसाठी ही १० ते १०० इलेक्ट्रॉन व्होल्ट्स ही ऊर्जा खूप जास्त आहे, कारण एवढी ऊर्जा मिळाल्यास त्यांचा वेग एवढा प्रचंड वाढतो की ते सूर्याचे गुरूत्वाकर्षण झिडकारून सूर्याबाहेर पडू शकतात. सूर्यापासून अलग होण्यासाठी साधारण ६२० किलोमीटर प्रति सेकंद एवढ्या वेगाची गरज असते, सामान्यतः पृथ्वीवर ध्वनीच्या/ आवाजाच्या वेगाच्या दोनहजार पट आहे. या कणांचा वेग आणि ऊर्जा काळाप्रमाणे बदलत जाते. अशाच प्रकारच्या सौर वार्‍याचे प्रयोगशाळेत बनवलेले चित्र वर दाखवले आहे.